Hoe slim is het om Wilders een fascist te noemen?

Ingegeven @ vr 18-03-2011

Na een avond bijpraten met vrienden gingen we met gemengde gevoelens uiteen. Had Rob Riemen nou gelijk om Wilders een fascist te noemen of niet? Ik beweerde van niet, de rest van wel, al of niet gepijnigd door een hevige vertwijfeling. We mailden nog wat na, maar het mocht niet baten. Het onderwerp bleef zich hullen in mist. Waarom had ik gelijk, is nu de enig relevante vraag. Als ik daarmee bij mijn vrienden niet terecht kan, dan maar bij u, mijn ‘lezer’. Want Wilders komt er niet alleen te makkelijk mee weg, zoals meestal het geval is, het gevaar dat hij vertegenwoordigt wordt ook nog niet in zijn volle omvang onderkend door hem ‘fascist’ te noemen. Daar kwam bij dat ik Rob Riemen aanviel als verdediger van de humaniora die hij zelf blijkbaar niet beheerst, omdat hij eenduidig een leer, geworteld in eeuwenoude Jodenhaat, van toepassing laat zijn op een daaraan niet expliciet gerelateerde uitbarsting van moslimhaat. Maar Rob Riemen had bij mijn vrienden meer krediet dan ik gedacht had, ik moest dus bakzeil halen.

Waarom komt Wilders er a. te makkelijk mee weg als hij een ‘fascist’ genoemd wordt en b. waarom miskent deze beschuldiging het eigenlijke, grotere gevaar dat hij vertegenwoordigt? Het antwoord op de eerste vraag moet zijn: wie beschuldigd wordt van een gelijkenis met een enkele historische persoon en/of gebeurtenis, hoe verschrikkelijk en onuitwisbaar ook, wordt de vrijheid geboden een eindeloze discussie aan te gaan over het waarom en hoe en waarom niet een andere persoon en/of gebeurtenis. Een vergelijking met de vroege fase van het Nationaalsocialisme is pas adequaat als je het daar niet bij laat, maar daarbij tal van andere vergelijkingen, uit literatuur en/of geschiedschrijving van uitsluiting en haat zaaien erbij haalt. Dan pas worden humaniora vruchtbaar toegepast, daar zijn ze voor bedoeld en op gestoeld. Daar komt nog eens bij dat het woord ‘fascist’ zo vaak in algemene zin als scheldwoord is gebruikt dat de betekenis ervan voor velen in de samenleving is zoekgeraakt en dat je er niet veel meer mee zegt dan dat je een pesthekel aan iemand hebt. Je komt op het niveau van iemand ‘klerelijer’ noemen, en bewijs dan maar of diegene cholera onder de leden heeft of niet. Kortom, de populist scheldt rustig door met steun van tal van omstanders, en het beetje tegengas dat hij krijgt diskwalificeert zichzelf al door de impotente vergelijking met een beladen maar onbewijsbaar daaraan gerelateerd verleden.

Het antwoord op vraag twee, de miskenning van het grotere gevaar door Wilders een ‘fascist’ te noemen, is het volgende. In mijn Kernverhaal, op deze website onder de knop met die naam, geef ik aan dat in het Westen in het algemeen de neiging bestaat overal waar mogelijk een nieuw, jong, zuiver Licht te laten schijnen, waarbij met het voorgaande als hinderlijke duisternis moet worden afgerekend. Haat zaaien, uitzuiveren zijn vanouds probate middelen in het Westen om dat nieuwe, jonge Licht te laten schijnen. Of dat nu gaat om een nieuw product dat in de schappen van de supermarkt verschijnt, om het ‘nieuwe leren’ in het onderwijs of om een Nieuwe Politiek, we bedienen ons in het Westen onmiddellijk van die, oorspronkelijk in het christendom gewortelde vernieuwingslogica. Om Nederland weer zuiver, jong en voor een nieuwe toekomst klaar te maken móet, ja móet er iets geofferd worden dat aan dat oude en vermaledijde refereert. Zijn het niet de normen van de oude generatie (die nota bene eveneens ‘fascist’ genoemd werd, een paar decennia geleden), het Jodendom, dan is het wel de Islam, de immigrant of wie of wat dan ook. Zodra in het Westen iemand heel hard roept dat er een kwaad schuilt in een oud gebruik, een overlevering of een te vervangen iets, een politiek, een ding, een groep personen, dan kan je er gif op innemen dat de aloude vernieuwingslogica daar weer de kop opsteekt. Vernietigend, irrationeel en monsterlijk efficiënt in zijn manifestatie. Door Wilders een ‘fascist’ te noemen en het daar maar bij te laten, en daarbij voor het gemak ook maar meteen andere haat zaaiers te rekenen, vergroot je het gevaar dat tal van potentiële zuiveraars een vrijbrief krijgen om hun gang te gaan, mits zij zich uitdrukkelijk distantiëren van dat ene woord ‘fascist’. (Hoe moeilijk is het al om bijvoorbeeld heksenverbrandingen of massaslachtingen in naam van God uit de geschiedenis fascistoïde te noemen? Je stelt je voor onhanteerbare problemen.)

Wat verschilt er fundamenteel aan Wilders’ islamofobie met een christenfundamentalist, een communist of een notoire kosmopolitist-en-ict-gelovige als het erom gaat als ‘vastgeroest’ te boek staande tradities en voorouderlijke wijsheid aan de kaak te stellen? Weinig, is mijn overtuiging. Daar wees Rob Riemen ook op, als ik het goed heb. De sensatie van het overwinnen van het kwaad bij het terugvinden van eigen identiteit voedt een radicalisme dat fascistoïde trekken heeft, maar dat Wilders’ scheldpartijen tot op heden overstijgt. De ware humanist die Rob Riemen wenst te zijn zou zich niet met scheldpartijen moeten inlaten. Hij zou de man zijn plaats moeten wijzen vanuit ‘de adel van de geest’, waar hij zich op beroept. Zolang de elite zelf geen antwoord geeft op de noden uit de samenleving tot verheffing van de geest (zolang bijvoorbeeld een canon in het onderwijs het stellen moet zonder een greintje ondersteuning van Riemens geestelijke adel, waardoor het project inmiddels bijna alweer rijp is voor de prullenbak), moest zij nog maar even op een houtje bijten en een toontje lager zingen.

Platheid, ongenuanceerdheid, voortdurend wijzend naar het zwarte schaap van vooroudertradities, dat alles behoort tot het fascistische gedachtegoed. Maar je moet het niet omdraaien zoals Riemen doet, en alles wat daarop lijkt fascistisch noemen. Dat is net zo dom als alles wat je niet aanstaat linkse kerk of idem kliek of – bende noemen. Zolang het krachtigste wapen waar de adel van geest zich van bedienen kan, autoriteit ontlenen aan voorouderlijke wijsheid, niet in stelling wordt gebracht (behalve dan door in een grote aula honderd wijzen in te vliegen en weer uit te laten vliegen zonder enig resultaat), zolang past het die adel van de geest er beschaamd het zwijgen toe te doen. Het aanslaan van een hoge toon is dan wel het onadellijkste wat die geest kan voortbrengen.